Η ΔΙΩΞΗ ΤΩΝ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΩΝ ΣΤΟ Γ ΡΑΙΧ
Χιλιάδες ομοφυλόφιλοι βασανίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επέζησαν ελάχιστοι. Και αυτοί υποχρεώθηκαν μετά τον πόλεμο να αποσιωπήσουν τα βιώματά τους και να ζήσουν σε έναν κόσμο που συνέχιζε να τους θεωρεί "έκφυλους" και "κοινωνικά επικίνδυνους". Η ιστορία τους αρχίζει επιτέλους να γράφεται.
Ένα βιβλίο φέρνει στο φως μια πτυχή του Ολοκαυτώματος που αποσιωπήθηκε συστηματικά επί δεκαετίες. Πρόκειται για τη μαρτυρία ενός νεαρού Αυστριακού που συνελήφθη από την Γκεστάπο το 1939 ως ομοφυλόφιλος, καταδικάστηκε σε πολύμηνη φυλάκιση και στη συνέχεια στάλθηκε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος του πολέμου. Η αφήγηση αυτή ("Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο. Η μαρτυρία ενός ομοφυλόφιλου από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης") υπήρξε η πρώτη θαρραλέα καταγραφή των εφιαλτικών βιωμάτων μιας κατηγορίας πολιτών που μετά τον πόλεμο δεν κρίθηκαν άξιοι να συμπεριληφθούν στο μαρτυρολόγιο των θυμάτων του ναζισμού. Σιγά-σιγά, την αρχική αυτή ρωγμή στο τείχος της απόλυτης σιγής θα ακολουθούσαν και άλλες. Ένα μικρό σώμα μαρτυριών και αρκετές επιστημονικές εργασίες προσφέρουν πλέον επαρκή τεκμηρίωση για την κατανόηση τόσο του ίδιου του ιστορικού γεγονότος όσο και των λόγων που οδήγησαν στη συνειδητή συσκότισή του.
Για τους ομοφυλόφιλους το Τρίτο Ράιχ δεν ηττήθηκε στα 1945. Όσοι από αυτούς -και ήταν ελάχιστοι- κατόρθωσαν να βγουν ζωντανοί από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης έμελλε να βρεθούν και πάλι σε μια κοινωνία απρόθυμη να ακούσει την ιστορία τους, ανίκανη να τους αντιμετωπίσει ως ισότιμους με τους συγκρατουμένους τους και πεισμένη ότι η δική τους αποκατάσταση ήταν απολύτως περιττή. Δεν πρόκειται απλώς για το ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν είχαν τη δυνατότητα να ζητήσουν την αποζημίωση, ηθική και υλική, που δικαιούνταν άλλες κατηγορίες θυμάτων. Η αιτία που τους οδήγησε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης συνέχισε για δεκαετίες μετά την πτώση του ναζισμού να συνιστά στη Γερμανία αξιόποινη πράξη, καταδικάζοντάς τους σε συμπεριφορές ανάλογες με εκείνες που είχαν υιοθετήσει την περίοδο του εθνικοσοσιαλισμού. Εδώ πρέπει μάλλον να αναζητηθεί και η πιο τραυματική όψη της εμπειρίας τους: στην περίπτωσή τους, η μεταπολεμική κοινωνία αποδεικνυόταν αρκετά συγγενική με τη ναζιστική. Το ίδιο "έγκλημα" που υπήρξε ο λόγος του εγκλεισμού τους μπορούσε ακόμη να τους σύρει στα αστυνομικά τμήματα και τα δικαστήρια.
Στην καλλιέργεια του εχθρικού αυτού κλίματος κατά των "κρατουμένων με το ροζ τρίγωνο" συνέτεινε και η άρνηση των ιστορικών να εντάξουν τα βιώματά των ομοφυλόφιλων στην επίσημη αφήγηση των θηριωδιών του Τρίτου Ράιχ. Κάποιοι δικαιολογήθηκαν αργότερα ότι οι σιωπές της ιστορίας οφείλονταν στην αδυναμία των ίδιων των υποκειμένων να μιλήσουν για το επώδυνο παρελθόν. Είπαν ψέματα: ούτως ή άλλως, σαφείς νύξεις για την τύχη των ομοφυλόφιλων "διαφθορέων της άριας φυλής" περιέχονταν τόσο στις αναμνήσεις άλλων ομάδων κρατουμένων όσο και στα κείμενα κάποιων πρωτεργατών του ναζισμού, όπως για παράδειγμα του Ρούντολφ Χες ή του Φέλιξ Κέρστεν, προσωπικού γιατρού του Χίμλερ. Οι πηγές αυτές ήταν διαθέσιμες στους ερευνητές από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, απλώς κανείς δεν είχε το θάρρος -και την τιμιότητα- να τις αφουγκραστεί.
Το αιματηρό διάλειμμα
Η εικόνα άλλαξε τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Τώρα πια, ευάριθμες αλλά σημαντικές μελέτες αποδεικνύουν ότι η ναζιστική δίωξη των ομοφυλόφιλων υπήρξε το φονικό ιντερμέδιο της σχετικά ευθύγραμμης αντιμετώπισής τους που δρομολογήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, επέζησε την εποχή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και συνεχίστηκε περίπου αναλλοίωτη ως τις αρχές της δεκαετίας του '70. Η παρατήρηση αυτή έχει τη σημασία της: η ποινικοποίηση της ομοφυλόφιλης συμπεριφοράς προηγήθηκε του ναζισμού και δεν καταργήθηκε με την κατάρρευση του Τρίτου Ράιχ. Όταν, με άλλα λόγια, ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία, είχε στη διάθεσή του ένα νομοθετικό οπλοστάσιο, την περιβόητη παράγραφο 175, που του επέτρεπε να προχωρήσει σταδιακά στο κυνήγι των ομοφυλόφιλων χωρίς εμφανείς ρήξεις με το παρελθόν.
Ξεκίνησε, λοιπόν, με τη συντριβή του κινήματος των ομοφυλόφιλων: οι συσσωματώσεις τους καταργήθηκαν, η κουλτούρα τους δαιμονοποιήθηκε, τα σημεία συνάντησής τους έγιναν στόχος επιθέσεων και βανδαλισμών, τα βιβλία τους -με πρώτη και καλύτερη την πολύτιμη βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου του δόκτορα Μάγκνους Χίρσφελντ στο Βερολίνο- κάηκαν στις τελετουργικές ναζιστικές πυρές. Σύντομα, οι ομοφυλόφιλοι αντιλήφθηκαν πως η προσωπική τους ασφάλεια διέτρεχε σοβαρό κίνδυνο: "Για να μην ενοχοποιούμε ο ένας τον άλλον πάψαμε να χαιρετιόμαστε στο δρόμο", θυμάται ένας από τους επιζήσαντες. "Κάθε φορά που διασταυρωνόμαστε τυχαία, στρέφαμε τα μάτια αλλού και κάναμε πως δεν γνωριζόμαστε".
Στα 1934 δημιουργήθηκε ένα ειδικό τμήμα της Γκεστάπο με αντικείμενο την πάταξη της ομοφυλοφιλίας και της έκτρωσης. Είχε προηγηθεί η δολοφονία του Ρεμ και των άλλων στελεχών των Ταγμάτων Εφόδου (SA) και η σύνδεση της "τιμωρίας" τους με τις ομοφυλόφιλες πρακτικές τους είχαν κάνει σαφείς τις προθέσεις του νέου καθεστώτος. Στον επίσημο εθνικοσοσιαλιστικό λόγο, η ομοφυλοφιλία εμφανιζόταν πλέον συστηματικά ως μια εξαιρετικά απεχθής παρέκκλιση, μείζον εμπόδιο στη διατήρηση της άριας φυλής. Εύγλωττη είναι και η συσχέτισή της με τη "μάστιγα των εκτρώσεων", τον δεύτερο κατά σειρά "εσωτερικό εχθρό" του γερμανικού έθνους. Στο κλίμα αυτό, μία από τις πρώτες κινήσεις της Γκεστάπο ήταν η συμπλήρωση των "ροζ καταλόγων" με ονόματα ομοφυλόφιλων από κάθε γωνιά της χώρας. Και πάλι η πρωτοτυπία των ναζιστικών οργάνων ήταν μάλλον σχετική: λίστες υπόπτων για ομοφυλοφιλία φυλάσσονταν στα γερμανικά αστυνομικά τμήματα από τις αρχές του αιώνα.
Τα μακάβρια δεδομένα της δίωξης
Η συνέχεια ήταν η αναμενόμενη. Στα 1935, η παράγραφος 175 του Ποινικού Κώδικα που από το 1871 ποινικοποιούσε την ομοφυλοφιλία ενισχύθηκε με πρόσθετες διατάξεις και την επόμενη χρονιά το ειδικό τμήμα της Γκεστάπο αναβαθμίστηκε από τον Χίμλερ σε Ομοσπονδιακό Γραφείο Ασφαλείας για την Πάταξη της Ομοφυλοφιλίας και της Έκτρωσης. Αυτομάτως, οι διώξεις ομοφυλόφιλων αυξήθηκαν, φθάνοντας στο αποκορύφωμά τους μεταξύ 1937-1939. Στα δύο αυτά χρόνια πιστεύεται ότι σημειώθηκαν οι μισές περίπου από τις καταδίκες ομοφυλόφιλων ανδρών που διεκπεραιώθηκαν σε όλη τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ. Δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί με ακρίβεια ο αριθμός των ομοφυλόφιλων που διώχθηκαν από το ναζιστικό καθεστώς. Οι σχετικές μελέτες υπολογίζουν σε 100.000 τους άνδρες που συνελήφθησαν με τη συγκεκριμένη κατηγορία και σε 50.000-63.000 εκείνους που καταδικάστηκαν.
Ασαφής παραμένει και ο αριθμός των γυναικών που είχαν αντίστοιχη τύχη. Καθώς η παράγραφος 175 δεν προέβλεπε τιμωρία της γυναικείας ομοφυλοφιλίας, και αφού οι φραστικές επιθέσεις κατά των λεσβιών δεν στάθηκαν ιδιαίτερα κεντρικές στον εθνικοσοσιαλιστικό λόγο, πολλοί υποστήριξαν ότι οι ομοφυλόφιλες γυναίκες δεν υπήρξαν σε καμία περίπτωση στόχος των ναζιστών. Αρκετές έμμεσες πηγές, αλλά και οι άμεσες μαρτυρίες γυναικών που κατηγορήθηκαν ως λεσβίες και οδηγήθηκαν σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης, διαφοροποιούν την εικόνα: αν και πολύ σπανιότερα από τους άνδρες ομοφυλόφιλους, ορισμένες γυναίκες που καταγγέλθηκαν ως λεσβίες υπέστησαν και αυτές τον εφιάλτη των ναζιστικών στρατοπέδων.
Να επιστρέψουμε: Ο αριθμός των ομοφυλόφιλων ανδρών που μετά την καταδίκη τους οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν είναι γνωστός. Κάποιοι ερευνητές τον υπολογίζουν σε 5-15.000. Άγνωστο παραμένει και το ακριβές ποσοστό των "175άρηδων" που θανατώθηκαν κατά την κράτησή τους. Υπάρχουν, ωστόσο, και αρκετές βεβαιότητες. Η πρώτη σχετίζεται με την εθνικότητα των ομοφυλόφιλων κρατουμένων: στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν Γερμανοί και Αυστριακοί, αφού η δίωξη της ομοφυλοφιλίας στόχευε αποκλειστικά στην "καθαρότητα της γερμανικής φυλής". Η δεύτερη αφορά τις συνθήκες κράτησής τους: τους ομοφυλόφιλους περίμενε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης η βέβαιη εξόντωση, γεγονός που ερμηνεύει και την υψηλότερη σε σχέση με άλλες κατηγορίες εγκλείστων θνησιμότητά τους (στο 60% τοποθετείται από κάποιες μελέτες η θνησιμότητα των ομοφυλόφιλων έναντι του 14% των πολιτικών κρατουμένων).
Στο τελευταίο σκαλοπάτι
Από την πρώτη στιγμή της άφιξής τους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, "ειδική" υποδοχή επιφυλασσόταν στους κρατούμενους με το υφασμάτινο ροζ τρίγωνο στο σακάκι (κίτρινο φορούσαν, ως γνωστόν, οι Εβραίοι, πράσινο οι ποινικοί, κόκκινο οι πολιτικοί, μαύρο οι "κοινωνικά απροσάρμοστοι", καφέ οι Τσιγγάνοι και λιλά οι μάρτυρες του Ιεχωβά). Ολες οι μαρτυρίες είναι στο σημείο αυτό σύμφωνες: τα σωματικά βασανιστήρια και οι εξευτελισμοί που συνιστούσαν την τελετουργία μύησης των "καινούριων" στην κόλαση του στρατοπέδου αποκτούσαν απίστευτη σκληρότητα στην περίπτωση των καταδίκων της παραγράφου 175. Ακολουθούσε συνήθως η απομάκρυνσή τους από τους υπόλοιπους κρατούμενους ("για να μην τους μιάνουν") και η ουσιαστική αποκοπή τους από το υπόλοιπο σώμα των κρατουμένων. Οι Ες-Ες εξαντλούσαν πάνω τους όλη τους τη βία, αναγκάζοντάς τους να επαναλαμβάνουν διαρκώς τους λόγους που τους οδήγησαν στον εγκλεισμό, υποβάλλοντάς τους σε συνεχή μαρτύρια και αναθέτοντάς τους τις πιο επικίνδυνες εργασίες, από τις οποίες ήταν βέβαιο ότι οι περισσότεροι δεν θα γύριζαν ζωντανοί. Ελάχιστοι είχαν την ελπίδα για μια κάπως καλύτερη μεταχείριση, έστω και προσωρινή: ήταν οι νεότεροι και ωραιότεροι που κάποιοι φρουροί μπορούσαν να διαλέξουν για ερωτικούς συντρόφους.
Ακόμη πιο τραυματική ήταν για τους ομοφυλόφιλους η στάση των συγκρατουμένων τους.
Ποτισμένοι με την τρέχουσα ομοφοβία της εποχής, ποινικοί και πολιτικοί κρατούμενοι απέφευγαν όσο γινόταν τις επαφές με τους "175άρηδες" και αρνούνταν να τους εντάξουν στα μυστικά δίκτυα που συγκροτούνταν στο στρατόπεδο με στόχο την αλληλοϋποστήριξη των εγκλείστων. Έτσι, οι ομοφυλόφιλοι δεν είχαν καμία πρόσβαση στην παράλληλη αυτή εσωτερική δομή των στρατοπέδων που φρόντιζε να ικανοποιήσει τις ανάγκες των κρατουμένων για λίγη έξτρα τροφή ή για μια πιο ξεκούραστη θέση εργασίας. Και είναι γνωστό ότι οι πολιτικοί και ποινικοί κάπο (κρατούμενοι που ορίζονταν υπεύθυνοι μιας ομάδας και αποκτούσαν κάποιες εξουσίες πάνω στους συντρόφους τους), όταν είχαν τη δυνατότητα να αποφασίσουν για τη σύνθεση μιας αποστολής θανάτου, επέλεγαν συνήθως τους μελλοθάνατους από την ομάδα των ομοφυλόφιλων προκειμένου να γλιτώσουν τους "δικούς" τους ανθρώπους.
Στις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι κρατούμενοι με το ροζ τρίγωνο πρέπει να προστεθεί και η ανυπαρξία στήριξης από τον έξω κόσμο: οι οικογένειές τους συχνά ντρέπονταν να αποκαλύψουν τους πραγματικούς λόγους της εξαφάνισής τους και έκοβαν κάθε επαφή μαζί τους. Οι ίδιοι, πάλι, δυσκολεύονταν να επικοινωνήσουν με φίλους τους ή να τους ζητήσουν βοήθεια, φοβούμενοι ότι θα τους ενοχοποιούσαν κι αυτούς. Η απομόνωσή τους ήταν πλήρης, αφού και μεταξύ τους στο στρατόπεδο δεν ήταν εύκολο να αποκαταστήσουν μια στενή επικοινωνία: οι κατάδικοι της παραγράφου 175 ήταν άτομα με πολύ διαφορετική προέλευση -κοινωνική, μορφωτική κ.ο.κ.- και δύσκολα μπορούσαν να κατακτήσουν το επίπεδο αλληλεγγύης που επιδείκνυαν οι άλλες συμπαγείς κατηγορίες κρατουμένων.
Οι συνθήκες αυτές οδήγησαν πολλούς ομοφυλόφιλους στα λατομεία των στρατοπέδων Φλόσενμπιργκ, Μπούχενβαλντ, Ζαξενχάουζεν, Μαουτχάουζεν και Ντόρα-Μίτελμπαου, όπου χιλιάδες από αυτούς άφησαν την τελευταία τους πνοή. "Οι κρατούμενοι με το ροζ τρίγωνο δεν ζούσαν για πολύ", σημειώνει επιγραμματικά στη μελέτη του για το Νταχάου ο Ράιμουντ Σνάμπελ. "Εξοντώνονταν από τους Ες-Ες γρήγορα και μεθοδικά". Αντίστοιχη είναι και η εικόνα που διέσωσε ο πολιτικός κρατούμενος Οιγκεν Κόγκον στην κλασική πλέον αφήγησή του για το Μπούχενβαλντ: "Τον Οκτώβριο του 1938, οι ομοφυλόφιλοι αναγκάστηκαν να δουλεύουν στο λατομείο. Το γεγονός αυτό απέδειξε ότι επρόκειτο για το χαμηλότερο στρώμα του στρατοπέδου – και μάλιστα τα πιο δύσκολα χρόνια. Στα ανθρώπινα φορτία που επρόκειτο να σταλούν στα στρατόπεδα της εξόντωσης (Νορντχάουζεν, Νατσβάιλερ και Γκρος-Ρόζεν), οι ομοφυλόφιλοι κατείχαν το υψηλότερο αναλογικά ποσοστό, καθώς το στρατόπεδο είχε την κατανοητή τάση να ξεκαθαρίσει όλα εκείνα τα στοιχεία που θεωρούνταν μικρότερης αξίας ή και άχρηστα. Αν υπήρχε έστω και μια πιθανότητα να τους σώσει κάτι, αυτό ήταν μια μιαρή σχέση μέσα στο στρατόπεδο. Αλλά κι αυτό μπορούσε να θέσει τη ζωή τους σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημά τους ήταν άλυτο και όλοι σχεδόν χάθηκαν".
Τα ιατρικά πειράματα ήταν, τέλος, ένας ακόμη σοβαρός λόγος που οδήγησε στο θάνατο πολλούς ομοφυλόφιλους κρατουμένους. Πίσω από τις ανατριχιαστικές αυτές ψευδοϊατρικές επεμβάσεις κρύβονταν γιατροί που ανέλαβαν να θέσουν σε εφαρμογή την έμμονη ιδέα του Χίμλερ, σύμφωνα με την οποία ήταν εφικτό να "διορθωθούν οι άνδρες-σφάλματα της δημιουργίας", να επιστρέψουν στον ίσιο δρόμο της φύσης και να τεκνοποιήσουν άρια παιδιά. Στους οπαδούς της "θεωρίας" του Χίμλερ συγκαταλέγεται και ο Δανός Καρλ Φερνάετ που χρησιμοποίησε τους ομοφυλόφιλους του Μπούχενβαλντ για να τσεκάρει την παρανοϊκή ιδέα του για το πώς θα μπορούσαν να μετατραπούν σε "αρσενικούς Αριους" οι "παρεκκλίνοντες με το ροζ τρίγωνο": το 1944, πολλοί κρατούμενοι υποβλήθηκαν σε ευνουχισμό και στη συνέχεια βομβαρδίστηκαν με ανδρικές ορμόνες προκειμένου να γίνουν "φυσιολογικοί" άνδρες.
Θύματα πολέμου και ειρήνης
Βγαίνοντας από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι ελάχιστοι επιζήσαντες ομοφυλόφιλοι κρατούμενοι βρέθηκαν σε έναν κόσμο εχθρικό που δεν είχε την παραμικρή πρόθεση να τους συμπεριλάβει στα θύματα του ναζισμού. Η γερμανική νομοθεσία όριζε ούτως ή άλλως ρητά ότι οι ομοφυλόφιλοι τέως κρατούμενοι έπρεπε να αντιμετωπιστούν ως παραβάτες του κοινού ποινικού δικαίου. Η Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία κατήργησε τη ναζιστική εκδοχή της παραγράφου 175 το 1967 και η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας την τροποποίησε σε δύο φάσεις, το 1969 και το 1973. Εως τότε, δεκαετίες μετά τον πόλεμο, οι κρατούμενοι με το ροζ τρίγωνο κινδύνευαν να κατηγορηθούν -και να τιμωρηθούν- για τον ίδιο λόγο που τους οδήγησε κάποτε στα στρατόπεδα του θανάτου.
Είναι σήμερα γνωστό ότι, αμέσως μετά την ήττα του Τρίτου Ράιχ, αμερικανοί και βρετανοί δικαστές των στρατευμάτων κατοχής στη Γερμανία έκριναν ότι το διάστημα της κράτησης των ομοφυλόφιλων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν έπρεπε να υπολογιστεί ως φυλάκιση και να προσμετρηθεί στην ποινή τους. Αν, για παράδειγμα, κάποιος είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση οκτώ ετών, παρέμεινε πέντε χρόνια στη φυλακή και στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο για τρία χρόνια, έπρεπε τώρα να επιστρέψει για τρία ακόμη χρόνια στη φυλακή. Υπάρχουν επίσης μαρτυρίες για τις ηθικοπλαστικές διαλέξεις στις οποίες αμερικανοί ανώτεροι αξιωματικοί υπέβαλαν τους απελευθερωμένους ομοφυλόφιλους κρατούμενους, εξηγώντας τους ότι η "ανήθικη συμπεριφορά" τους συνιστά και στις Ηνωμένες Πολιτείες ποινικά κολάσιμη πράξη.
Ούτε ένας από τους επιζήσαντες γερμανούς ομοφυλόφιλους κρατουμένους δεν επρόκειτο να συμπεριληφθεί στα "επίσημα" θύματα του ναζισμού και να αποζημιωθεί για την περίοδο που έζησε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η ίδια ακριβώς τύχη περίμενε και τη δεύτερη μεγάλη ομάδα κρατουμένων με το ροζ τρίγωνο, εκείνους που προέρχονταν από την Αυστρία. Εξαιρετικά εύγλωττη είναι η περίπτωση του Αυστριακού Γιόζεφ Κ., του ανθρώπου στον οποίον οφείλουμε την πρώτη μαρτυρία για την εμπειρία των ομοφυλόφιλων κρατουμένων. Μετά την απελευθέρωσή του, ο Γιόζεφ Κ. συνειδητοποίησε σύντομα ότι μόνον αν άλλαζε το τρίγωνό του από ροζ σε κόκκινο, αν δηλαδή δήλωνε ψευδώς ότι υπήρξε πολιτικός κρατούμενος, είχε ελπίδες να αντιμετωπιστεί σοβαρά η υπόθεσή του. Το ίδιο τον συμβούλευαν και οι υπεύθυνοι των κομμάτων, προσφέροντάς του την υποστήριξή τους με αντάλλαγμα την κομματική τους ταυτότητα. Ούτως ή άλλως, ο νόμος για την προστασία των θυμάτων που ψηφίστηκε από το αυστριακό κοινοβούλιο το 1947 προέβλεπε τη χορήγηση αποζημίωσης μόνο στους διωχθέντες για φυλετικούς, πολιτικούς και θρησκευτικούς λόγους.
Στα 1988, πεντηκοστή επέτειο του "Ανσλους" (της προσάρτησης της Αυστρίας), το αυστριακό κοινοβούλιο απέρριψε επερώτηση των Πρασίνων και της Πρωτοβουλίας Ομοφυλοφίλων (HOSI) που ζητούσε να συμπεριληφθούν και οι ομοφυλόφιλοι στα θύματα του ναζισμού. Το αίτημα αρνήθηκαν να στηρίξουν και οι τρεις αναγνωρισμένοι σύλλογοι θυμάτων του ναζισμού που πρόσκεινται στο σοσιαλδημοκρατικό, το λαϊκό και το κομμουνιστικό κόμμα. Ο Γιόζεφ Κ. συνέχισε τις προσπάθειές του, ζητώντας αυτή τη φορά να του αναγνωριστούν ως συντάξιμα τα χρόνια που πέρασε στα στρατόπεδα. Πέθανε στις 15 Μαρτίου του 1994, χωρίς να να έχει αποζημιωθεί για τα χρόνια της κράτησής του στο Ζαξενχάουζεν και το Φλόσενμπιργκ.
Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο
Ο νεαρός Αυστριακός Γιόζεφ Κ. συνελήφθη από την Γκεστάπο ως ομοφυλόφιλος στα 1939, καταδικάστηκε σε εξάμηνα καταναγκαστικά έργα και στη συνέχεια στάλθηκε στα στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζαξενχάουζεν και Φλόσενμπιργκ, όπου παρέμεινε ως το 1945. Τα χρόνια που ακολούθησαν, ο Γιόζεφ Κ. αγωνίστηκε για την αποκατάσταση των ομοφυλόφιλων κρατουμένων, αλλά συνάντησε την άρνηση τόσο των κομμάτων όσο και των οργανώσεων των θυμάτων του ναζισμού. Από το 1965 ως το 1967, ο Γιόζεφ Κ. αφηγήθηκε την εμπειρία του στο συμπατριώτη του Χάιντς Χέγκερ (ψευδώνυμο του Χανς Νόιμαν), ο οποίος την κατέγραψε σε βιβλίο με τον τίτλο "Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο". Το βιβλίο εκδόθηκε το 1972, ύστερα από πολύχρονες προσπάθειες του συγγραφέα του. Το σύντομο απόσπασμα που ακολουθεί αποτελεί μικρό δείγμα της μαρτυρίας του Γιόζεφ Κ. που κυκλοφορεί για πρώτη φορά στα ελληνικά:
Δουλειά μας (σημ. στο στρατόπεδο Ζαξενχάουζεν) ήταν να κουβαλάμε με το καρότσι χώμα και λάσπη, πίσω από τα ήδη στημένα στόχαστρα του σκοπευτηρίου, για να σηκώσουμε ένα λόφο που θα εμπόδιζε τις σφαίρες. Στην αρχή όλα πήγαιναν καλά. Εμείς κουβαλούσαμε το χώμα με το καρότσι και σιγά-σιγά σχηματιζόταν ένας χωμάτινος τοίχος. Ωστόσο, σε λίγες κιόλας μέρες κι ενώ δεν είχαμε ακόμη τελειώσει με το κουβάλημα, ήρθαν ομάδες Ες-Ες στο σκοπευτήριο για άσκηση. Εμείς φυσικά αρνηθήκαμε να δουλέψουμε κατά τη διάρκεια της άσκησης για να μη μας πετύχουν οι σφαίρες. Οι κάπο όμως και οι Ες-Ες μάς ανάγκασαν να συνεχίσουμε, σπάζοντάς μας στο ξύλο και απειλώντας με μαστίγωμα. Τώρα οι σφαίρες σφύριζαν ανάμεσά μας και πολλοί σύντροφοί μου έπεφταν στο έδαφος, άλλοι απλώς τραυματισμένοι, άλλοι ήδη νεκροί. Σύντομα διαπιστώσαμε ότι οι Ες-Ες το διασκέδαζαν πιο πολύ να ρίχνουν πάνω στους κρατούμενους παρά στους στόχους και ότι έβαζαν σημάδι κατευθείαν τους εργάτες με τα καρότσια.
Κάθε πρωί ξεκινούσαμε για τη δουλειά γεμάτοι φόβο και αγωνία, ξέροντας με σιγουριά ότι και σήμερα κάποιοι από μας θα σκοτωνόντουσαν. Το μόνο που δεν ξέραμε ήταν το ποιος. [...] Την εντολή της ναζιστικής κυβέρνησης για ολοκληρωτική εκκαθάριση των ομοφυλόφιλων από το Ράιχ, "των εκφυλισμένων του γερμανικού λαού", για την εξόντωση και την εξαφάνισή τους, εκτελούσαν κατά γράμμα και με σαδιστική ικανοποίηση οι ναζί μπάτσοι, οι Ες-Ες. Δεν ήθελαν όμως να μας εξοντώσουν στα γρήγορα. Όχι. Έπρεπε να πεθάνουμε άγρια και σκληρά από την πείνα και τα καταναγκαστικά έργα, από τις κακουχίες και τα βασανιστήρια.
Για δυο ολόκληρες μέρες κατάφερα σαν από θαύμα να βγω αλώβητος ενώ οι σφαίρες της άσκησης έπεφταν γύρω μου σαν βροχή. Μετά μου πρότεινε ένας "πράσινος" κάπο να με βάλει απλώς να γεμίζω τα καρότσια και να μην κουβαλάω πια, αν δεχόμουν να γίνω ο φίλος του και να πηγαίνω με τα νερά του. Έτσι δεν θα έπαιζα πια τη ζωή μου κορόνα-γράμματα από τις σφαίρες των Ες-Ες σκοπευτών στον χωμάτινο τοίχο. Δίστασα για λίγο, αλλά τελικά δέχτηκα, γιατί η θέλησή μου για ζωή ήταν πολύ πιο δυνατή από κάθε αίσθημα ηθικής και ακεραιότητας χαρακτήρα. Κι όποιος θέλει ας με καταδικάσει. Η θέα των νεκρών και των βαριά τραυματισμένων συγκρατούμενών μου, όπως και να 'χει το πράγμα, μου είχε προκαλέσει σοκ. Επιπλέον φοβόμουν. Φοβόμουν τρομερά. Γιατί να μην εκμεταλλευτώ μια ευκαιρία που με υποβίβαζε μεν ως άνθρωπο, μου έσωζε όμως τη ζωή;
ΣΤΟ ΟΡΙΟ
1871. Η παράγραφος 175 ("περί σοδομισμού") του Πρωσικού Ποινικού Κώδικα τίθεται σε ισχύ σε ολόκληρο το Δεύτερο Ράιχ ποινικοποιώντας την ανδρική ομοφυλοφιλία.
1897-1921. Ο εβραίος και ομοφυλόφιλος ερευνητής Μάγκνους Χίρσφελντ ιδρύει την Επιστημονική-Ανθρωπιστική Επιτροπή με στόχο την επιστημονική μελέτη και την απενοχοποίηση της ανθρώπινης σεξουαλικής συμπεριφοράς, καθώς και την κατάργηση της παραγράφου 175. Τη σχετική αίτηση προς το Ράιχσταγκ υπογράφουν, μεταξύ άλλων, ο Α. Αϊνστάιν, ο Χ. Χέσε, ο Κ. Γιάσπερς, η Κ. Κόλβιτς, ο Ρ. Μ. Ρίλκε, ο Τ. Μαν, ο Α. Μπέμπελ και ο Κ. Κάουτσκι. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα εκπονούνται εκατοντάδες πρωτοποριακές μελέτες, πολλές από τις οποίες βασίζονται σε ερωτηματολόγια που μοιράζονται σε διάφορες πληθυσμιακές ομάδες. Από το 1920 σημειώνονται δολοφονικές απόπειρες κατά του δόκτορα Χίρσφελντ.
1928-1929. Οι εθνικοσοσιαλιστές διατυπώνουν τη θέση ότι "κάθε ομοφυλόφιλος είναι εχθρός μας" και ότι "ο γερμανικός λαός θα επιζήσει μόνον αν διατηρήσει τον ανδρισμό του". Η μεταρρύθμιση που θα καταργούσε την παράγραφο 175 αναβάλλεται επ' αόριστον λόγω της οικονομικής κρίσης.
1933. Ο Μάγκνους Χίρσφελντ αναδεικνύεται σε έναν από τους πρώτους στόχους των ναζιστών μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Το Ινστιτούτο Σεξουαλικών Ερευνών που είχε ιδρύσει το 1928 στο Βερολίνο καταστρέφεται ολοσχερώς στις 6 Μαϊου. Ρίχνονται στην πυρά πολύτιμες συλλογές βιβλίων και φωτογραφιών.
1934. Στις 28 Ιουνίου, τη "Νύχτα των μεγάλων μαχαιριών", ο Χίτλερ διατάσσει τη μαζική δολοφονία των βασικών συνεργατών του Ερνστ Ρεμ, επικεφαλής των Ταγμάτων Εφόδου (SA). Ο Ρεμ εκτελείται δύο ημέρες αργότερα. Η σφαγή εμφανίζεται ως επιχείρηση κάθαρσης του καθεστώτος από τα "ομοφυλόφιλα γουρούνια". Το φθινόπωρο σημειώνεται το πρώτο κύμα συλλήψεων ομοφυλόφιλων και η Γκεστάπο διατάσσει τα αστυνομικά τμήματα να καταρτίσουν καταλόγους με ονόματα ομοφυλόφιλων ανδρών. Στις 26 Οκτωβρίου ιδρύεται ειδικό τμήμα της Γκεστάπο για τις εκτρώσεις και την ομοφυλοφιλία υπό τον λοχαγό των Ες-Ες Γιόζεφ Μάισινγκερ.
1935-1936. Η παράγραφος 175 γίνεται ακόμη αυστηρότερη, επιτρέποντας στα δικαστήρια να καταδικάζουν με ευκολία τους υπόπτους για ομοφυλοφιλία. Η δίωξη των ομοφυλόφιλων εντάσσεται πλέον στο πλαίσιο της "φυλετικής πολιτικής". Οι διώξεις κατά καθολικών ιερέων βασίζονται και στην κατηγορία της ομοφυλοφιλίας. Ιδρύεται το Ινστιτούτο Φυλετικής Υγιεινής και Βιολογίας με στόχο τη μελέτη των "επικίνδυνων" πληθυσμιακών ομάδων. Ο Χίμλερ διακηρύσσει ότι οι ομοφυλόφιλοι συνιστούν κίνδυνο για τη γερμανική φυλή. Ιδρύεται το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ασφαλείας για την Πάταξη της Έκτρωσης και της Ομοφυλοφιλίας.
1937. Σε μυστική ομιλία του ενώπιον των ανώτατων στελεχών των Ες-Ες, ο Χίμλερ ισχυρίζεται ότι όλοι οι ομοφυλόφιλοι πρέπει να "εκκαθαριστούν". Όσοι από τους Ες-Ες συλληφθούν ως ομοφυλόφιλοι πρέπει να σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και να "πυροβοληθούν την ώρα που θα επιχειρήσουν να αποδράσουν".
1938. Διαταγή του Χίμλερ ορίζει ότι οι άνδρες που καταδικάστηκαν ως ομοφυλόφιλοι μπορεί να στέλνονται κατ' ευθείαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Δύο χρόνια αργότερα, η μεταφορά τους σε στρατόπεδο κρίνεται υποχρεωτική.
1939. Στη "στατιστική εγκλήματος" του Κεντρικού Γραφείου Ασφαλείας καταγράφονται τα ονόματα 33.000 ομοφυλόφιλων Γερμανών. Στις 9 Σεπτεμβρίου στέλνεται στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν η πρώτη ομάδα ομοφυλόφιλων από την Αυστρία.
1941. Νέες ρυθμίσεις για τους "παρεκκλίνοντες εγκληματίες" ορίζουν την ποινή του θανάτου για όσους "θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του γερμανικού λαού". Μία από τις θιγόμενες κατηγορίες είναι οι ομοφυλόφιλοι. Νέα συμπληρωματική διάταξη που θα προστεθεί στα 1942 προβλέπει ρητά τη θανατική ποινή για κάθε άνδρα που εμπλέκεται σε σεξουαλική σχέση με άτομο του ίδιου φύλου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Χάιντς Χέγκερ, "Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο. Η μαρτυρία ενός ομοφυλόφιλου από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης (1939-1945)" (μετάφραση Ρίτσα Δεκαβάλλα, εισαγωγή Ρουμπίνη Ζαρκάδη, εκδόσεις Μαύρη Λίστα, Αθήνα 2000). Η συγκλονιστική μαρτυρία ενός ομοφυλόφιλου κρατουμένου για την εμπειρία του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Ζαξενχάουζεν και Φλόσενμπιργκ που έσπασε πρώτη την απόλυτη σιωπή που κάλυπτε επί δεκαετίες τα βιώματα των κρατουμένων με το ροζ τρίγωνο. Εξαιρετικά αποκαλυπτικές οι πληροφορίες για την άτυπη διοικητική δομή που σχηματιζόταν στο εσωτερικό των στρατοπέδων από τους ίδιους τους κρατουμένους, επιτρέποντας σε κάποιους από αυτούς να εξουσιάζουν τους συντρόφους τους.
ΔΕΙΤΕ
Μπεντ (Bent) του Σον Ματίας (1997). Ταινία βασισμένη στο ομότιτλο θεατρικό του Μάρτιν Σέρμαν (1979), το οποίο είχε αντλήσει αρκετά στοιχεία της υπόθεσής του από το βιβλίο του Χ. Χέγκερ: Δύο ομοφυλόφιλοι συλλαμβάνονται στο χιτλερικό Βερολίνο και στέλνονται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Χιλιάδες ομοφυλόφιλοι βασανίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επέζησαν ελάχιστοι. Και αυτοί υποχρεώθηκαν μετά τον πόλεμο να αποσιωπήσουν τα βιώματά τους και να ζήσουν σε έναν κόσμο που συνέχιζε να τους θεωρεί "έκφυλους" και "κοινωνικά επικίνδυνους". Η ιστορία τους αρχίζει επιτέλους να γράφεται.
Ένα βιβλίο φέρνει στο φως μια πτυχή του Ολοκαυτώματος που αποσιωπήθηκε συστηματικά επί δεκαετίες. Πρόκειται για τη μαρτυρία ενός νεαρού Αυστριακού που συνελήφθη από την Γκεστάπο το 1939 ως ομοφυλόφιλος, καταδικάστηκε σε πολύμηνη φυλάκιση και στη συνέχεια στάλθηκε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου παρέμεινε μέχρι το τέλος του πολέμου. Η αφήγηση αυτή ("Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο. Η μαρτυρία ενός ομοφυλόφιλου από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης") υπήρξε η πρώτη θαρραλέα καταγραφή των εφιαλτικών βιωμάτων μιας κατηγορίας πολιτών που μετά τον πόλεμο δεν κρίθηκαν άξιοι να συμπεριληφθούν στο μαρτυρολόγιο των θυμάτων του ναζισμού. Σιγά-σιγά, την αρχική αυτή ρωγμή στο τείχος της απόλυτης σιγής θα ακολουθούσαν και άλλες. Ένα μικρό σώμα μαρτυριών και αρκετές επιστημονικές εργασίες προσφέρουν πλέον επαρκή τεκμηρίωση για την κατανόηση τόσο του ίδιου του ιστορικού γεγονότος όσο και των λόγων που οδήγησαν στη συνειδητή συσκότισή του.
Για τους ομοφυλόφιλους το Τρίτο Ράιχ δεν ηττήθηκε στα 1945. Όσοι από αυτούς -και ήταν ελάχιστοι- κατόρθωσαν να βγουν ζωντανοί από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης έμελλε να βρεθούν και πάλι σε μια κοινωνία απρόθυμη να ακούσει την ιστορία τους, ανίκανη να τους αντιμετωπίσει ως ισότιμους με τους συγκρατουμένους τους και πεισμένη ότι η δική τους αποκατάσταση ήταν απολύτως περιττή. Δεν πρόκειται απλώς για το ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν είχαν τη δυνατότητα να ζητήσουν την αποζημίωση, ηθική και υλική, που δικαιούνταν άλλες κατηγορίες θυμάτων. Η αιτία που τους οδήγησε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης συνέχισε για δεκαετίες μετά την πτώση του ναζισμού να συνιστά στη Γερμανία αξιόποινη πράξη, καταδικάζοντάς τους σε συμπεριφορές ανάλογες με εκείνες που είχαν υιοθετήσει την περίοδο του εθνικοσοσιαλισμού. Εδώ πρέπει μάλλον να αναζητηθεί και η πιο τραυματική όψη της εμπειρίας τους: στην περίπτωσή τους, η μεταπολεμική κοινωνία αποδεικνυόταν αρκετά συγγενική με τη ναζιστική. Το ίδιο "έγκλημα" που υπήρξε ο λόγος του εγκλεισμού τους μπορούσε ακόμη να τους σύρει στα αστυνομικά τμήματα και τα δικαστήρια.
Στην καλλιέργεια του εχθρικού αυτού κλίματος κατά των "κρατουμένων με το ροζ τρίγωνο" συνέτεινε και η άρνηση των ιστορικών να εντάξουν τα βιώματά των ομοφυλόφιλων στην επίσημη αφήγηση των θηριωδιών του Τρίτου Ράιχ. Κάποιοι δικαιολογήθηκαν αργότερα ότι οι σιωπές της ιστορίας οφείλονταν στην αδυναμία των ίδιων των υποκειμένων να μιλήσουν για το επώδυνο παρελθόν. Είπαν ψέματα: ούτως ή άλλως, σαφείς νύξεις για την τύχη των ομοφυλόφιλων "διαφθορέων της άριας φυλής" περιέχονταν τόσο στις αναμνήσεις άλλων ομάδων κρατουμένων όσο και στα κείμενα κάποιων πρωτεργατών του ναζισμού, όπως για παράδειγμα του Ρούντολφ Χες ή του Φέλιξ Κέρστεν, προσωπικού γιατρού του Χίμλερ. Οι πηγές αυτές ήταν διαθέσιμες στους ερευνητές από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, απλώς κανείς δεν είχε το θάρρος -και την τιμιότητα- να τις αφουγκραστεί.
Το αιματηρό διάλειμμα
Η εικόνα άλλαξε τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Τώρα πια, ευάριθμες αλλά σημαντικές μελέτες αποδεικνύουν ότι η ναζιστική δίωξη των ομοφυλόφιλων υπήρξε το φονικό ιντερμέδιο της σχετικά ευθύγραμμης αντιμετώπισής τους που δρομολογήθηκε τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα, επέζησε την εποχή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και συνεχίστηκε περίπου αναλλοίωτη ως τις αρχές της δεκαετίας του '70. Η παρατήρηση αυτή έχει τη σημασία της: η ποινικοποίηση της ομοφυλόφιλης συμπεριφοράς προηγήθηκε του ναζισμού και δεν καταργήθηκε με την κατάρρευση του Τρίτου Ράιχ. Όταν, με άλλα λόγια, ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία, είχε στη διάθεσή του ένα νομοθετικό οπλοστάσιο, την περιβόητη παράγραφο 175, που του επέτρεπε να προχωρήσει σταδιακά στο κυνήγι των ομοφυλόφιλων χωρίς εμφανείς ρήξεις με το παρελθόν.
Ξεκίνησε, λοιπόν, με τη συντριβή του κινήματος των ομοφυλόφιλων: οι συσσωματώσεις τους καταργήθηκαν, η κουλτούρα τους δαιμονοποιήθηκε, τα σημεία συνάντησής τους έγιναν στόχος επιθέσεων και βανδαλισμών, τα βιβλία τους -με πρώτη και καλύτερη την πολύτιμη βιβλιοθήκη του Ινστιτούτου του δόκτορα Μάγκνους Χίρσφελντ στο Βερολίνο- κάηκαν στις τελετουργικές ναζιστικές πυρές. Σύντομα, οι ομοφυλόφιλοι αντιλήφθηκαν πως η προσωπική τους ασφάλεια διέτρεχε σοβαρό κίνδυνο: "Για να μην ενοχοποιούμε ο ένας τον άλλον πάψαμε να χαιρετιόμαστε στο δρόμο", θυμάται ένας από τους επιζήσαντες. "Κάθε φορά που διασταυρωνόμαστε τυχαία, στρέφαμε τα μάτια αλλού και κάναμε πως δεν γνωριζόμαστε".
Στα 1934 δημιουργήθηκε ένα ειδικό τμήμα της Γκεστάπο με αντικείμενο την πάταξη της ομοφυλοφιλίας και της έκτρωσης. Είχε προηγηθεί η δολοφονία του Ρεμ και των άλλων στελεχών των Ταγμάτων Εφόδου (SA) και η σύνδεση της "τιμωρίας" τους με τις ομοφυλόφιλες πρακτικές τους είχαν κάνει σαφείς τις προθέσεις του νέου καθεστώτος. Στον επίσημο εθνικοσοσιαλιστικό λόγο, η ομοφυλοφιλία εμφανιζόταν πλέον συστηματικά ως μια εξαιρετικά απεχθής παρέκκλιση, μείζον εμπόδιο στη διατήρηση της άριας φυλής. Εύγλωττη είναι και η συσχέτισή της με τη "μάστιγα των εκτρώσεων", τον δεύτερο κατά σειρά "εσωτερικό εχθρό" του γερμανικού έθνους. Στο κλίμα αυτό, μία από τις πρώτες κινήσεις της Γκεστάπο ήταν η συμπλήρωση των "ροζ καταλόγων" με ονόματα ομοφυλόφιλων από κάθε γωνιά της χώρας. Και πάλι η πρωτοτυπία των ναζιστικών οργάνων ήταν μάλλον σχετική: λίστες υπόπτων για ομοφυλοφιλία φυλάσσονταν στα γερμανικά αστυνομικά τμήματα από τις αρχές του αιώνα.
Τα μακάβρια δεδομένα της δίωξης
Η συνέχεια ήταν η αναμενόμενη. Στα 1935, η παράγραφος 175 του Ποινικού Κώδικα που από το 1871 ποινικοποιούσε την ομοφυλοφιλία ενισχύθηκε με πρόσθετες διατάξεις και την επόμενη χρονιά το ειδικό τμήμα της Γκεστάπο αναβαθμίστηκε από τον Χίμλερ σε Ομοσπονδιακό Γραφείο Ασφαλείας για την Πάταξη της Ομοφυλοφιλίας και της Έκτρωσης. Αυτομάτως, οι διώξεις ομοφυλόφιλων αυξήθηκαν, φθάνοντας στο αποκορύφωμά τους μεταξύ 1937-1939. Στα δύο αυτά χρόνια πιστεύεται ότι σημειώθηκαν οι μισές περίπου από τις καταδίκες ομοφυλόφιλων ανδρών που διεκπεραιώθηκαν σε όλη τη διάρκεια του Τρίτου Ράιχ. Δεν είναι εύκολο να διαπιστωθεί με ακρίβεια ο αριθμός των ομοφυλόφιλων που διώχθηκαν από το ναζιστικό καθεστώς. Οι σχετικές μελέτες υπολογίζουν σε 100.000 τους άνδρες που συνελήφθησαν με τη συγκεκριμένη κατηγορία και σε 50.000-63.000 εκείνους που καταδικάστηκαν.
Ασαφής παραμένει και ο αριθμός των γυναικών που είχαν αντίστοιχη τύχη. Καθώς η παράγραφος 175 δεν προέβλεπε τιμωρία της γυναικείας ομοφυλοφιλίας, και αφού οι φραστικές επιθέσεις κατά των λεσβιών δεν στάθηκαν ιδιαίτερα κεντρικές στον εθνικοσοσιαλιστικό λόγο, πολλοί υποστήριξαν ότι οι ομοφυλόφιλες γυναίκες δεν υπήρξαν σε καμία περίπτωση στόχος των ναζιστών. Αρκετές έμμεσες πηγές, αλλά και οι άμεσες μαρτυρίες γυναικών που κατηγορήθηκαν ως λεσβίες και οδηγήθηκαν σε φυλακές και στρατόπεδα συγκέντρωσης, διαφοροποιούν την εικόνα: αν και πολύ σπανιότερα από τους άνδρες ομοφυλόφιλους, ορισμένες γυναίκες που καταγγέλθηκαν ως λεσβίες υπέστησαν και αυτές τον εφιάλτη των ναζιστικών στρατοπέδων.
Να επιστρέψουμε: Ο αριθμός των ομοφυλόφιλων ανδρών που μετά την καταδίκη τους οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν είναι γνωστός. Κάποιοι ερευνητές τον υπολογίζουν σε 5-15.000. Άγνωστο παραμένει και το ακριβές ποσοστό των "175άρηδων" που θανατώθηκαν κατά την κράτησή τους. Υπάρχουν, ωστόσο, και αρκετές βεβαιότητες. Η πρώτη σχετίζεται με την εθνικότητα των ομοφυλόφιλων κρατουμένων: στη συντριπτική τους πλειονότητα ήταν Γερμανοί και Αυστριακοί, αφού η δίωξη της ομοφυλοφιλίας στόχευε αποκλειστικά στην "καθαρότητα της γερμανικής φυλής". Η δεύτερη αφορά τις συνθήκες κράτησής τους: τους ομοφυλόφιλους περίμενε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης η βέβαιη εξόντωση, γεγονός που ερμηνεύει και την υψηλότερη σε σχέση με άλλες κατηγορίες εγκλείστων θνησιμότητά τους (στο 60% τοποθετείται από κάποιες μελέτες η θνησιμότητα των ομοφυλόφιλων έναντι του 14% των πολιτικών κρατουμένων).
Στο τελευταίο σκαλοπάτι
Από την πρώτη στιγμή της άφιξής τους στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, "ειδική" υποδοχή επιφυλασσόταν στους κρατούμενους με το υφασμάτινο ροζ τρίγωνο στο σακάκι (κίτρινο φορούσαν, ως γνωστόν, οι Εβραίοι, πράσινο οι ποινικοί, κόκκινο οι πολιτικοί, μαύρο οι "κοινωνικά απροσάρμοστοι", καφέ οι Τσιγγάνοι και λιλά οι μάρτυρες του Ιεχωβά). Ολες οι μαρτυρίες είναι στο σημείο αυτό σύμφωνες: τα σωματικά βασανιστήρια και οι εξευτελισμοί που συνιστούσαν την τελετουργία μύησης των "καινούριων" στην κόλαση του στρατοπέδου αποκτούσαν απίστευτη σκληρότητα στην περίπτωση των καταδίκων της παραγράφου 175. Ακολουθούσε συνήθως η απομάκρυνσή τους από τους υπόλοιπους κρατούμενους ("για να μην τους μιάνουν") και η ουσιαστική αποκοπή τους από το υπόλοιπο σώμα των κρατουμένων. Οι Ες-Ες εξαντλούσαν πάνω τους όλη τους τη βία, αναγκάζοντάς τους να επαναλαμβάνουν διαρκώς τους λόγους που τους οδήγησαν στον εγκλεισμό, υποβάλλοντάς τους σε συνεχή μαρτύρια και αναθέτοντάς τους τις πιο επικίνδυνες εργασίες, από τις οποίες ήταν βέβαιο ότι οι περισσότεροι δεν θα γύριζαν ζωντανοί. Ελάχιστοι είχαν την ελπίδα για μια κάπως καλύτερη μεταχείριση, έστω και προσωρινή: ήταν οι νεότεροι και ωραιότεροι που κάποιοι φρουροί μπορούσαν να διαλέξουν για ερωτικούς συντρόφους.
Ακόμη πιο τραυματική ήταν για τους ομοφυλόφιλους η στάση των συγκρατουμένων τους.
Ποτισμένοι με την τρέχουσα ομοφοβία της εποχής, ποινικοί και πολιτικοί κρατούμενοι απέφευγαν όσο γινόταν τις επαφές με τους "175άρηδες" και αρνούνταν να τους εντάξουν στα μυστικά δίκτυα που συγκροτούνταν στο στρατόπεδο με στόχο την αλληλοϋποστήριξη των εγκλείστων. Έτσι, οι ομοφυλόφιλοι δεν είχαν καμία πρόσβαση στην παράλληλη αυτή εσωτερική δομή των στρατοπέδων που φρόντιζε να ικανοποιήσει τις ανάγκες των κρατουμένων για λίγη έξτρα τροφή ή για μια πιο ξεκούραστη θέση εργασίας. Και είναι γνωστό ότι οι πολιτικοί και ποινικοί κάπο (κρατούμενοι που ορίζονταν υπεύθυνοι μιας ομάδας και αποκτούσαν κάποιες εξουσίες πάνω στους συντρόφους τους), όταν είχαν τη δυνατότητα να αποφασίσουν για τη σύνθεση μιας αποστολής θανάτου, επέλεγαν συνήθως τους μελλοθάνατους από την ομάδα των ομοφυλόφιλων προκειμένου να γλιτώσουν τους "δικούς" τους ανθρώπους.
Στις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι κρατούμενοι με το ροζ τρίγωνο πρέπει να προστεθεί και η ανυπαρξία στήριξης από τον έξω κόσμο: οι οικογένειές τους συχνά ντρέπονταν να αποκαλύψουν τους πραγματικούς λόγους της εξαφάνισής τους και έκοβαν κάθε επαφή μαζί τους. Οι ίδιοι, πάλι, δυσκολεύονταν να επικοινωνήσουν με φίλους τους ή να τους ζητήσουν βοήθεια, φοβούμενοι ότι θα τους ενοχοποιούσαν κι αυτούς. Η απομόνωσή τους ήταν πλήρης, αφού και μεταξύ τους στο στρατόπεδο δεν ήταν εύκολο να αποκαταστήσουν μια στενή επικοινωνία: οι κατάδικοι της παραγράφου 175 ήταν άτομα με πολύ διαφορετική προέλευση -κοινωνική, μορφωτική κ.ο.κ.- και δύσκολα μπορούσαν να κατακτήσουν το επίπεδο αλληλεγγύης που επιδείκνυαν οι άλλες συμπαγείς κατηγορίες κρατουμένων.
Οι συνθήκες αυτές οδήγησαν πολλούς ομοφυλόφιλους στα λατομεία των στρατοπέδων Φλόσενμπιργκ, Μπούχενβαλντ, Ζαξενχάουζεν, Μαουτχάουζεν και Ντόρα-Μίτελμπαου, όπου χιλιάδες από αυτούς άφησαν την τελευταία τους πνοή. "Οι κρατούμενοι με το ροζ τρίγωνο δεν ζούσαν για πολύ", σημειώνει επιγραμματικά στη μελέτη του για το Νταχάου ο Ράιμουντ Σνάμπελ. "Εξοντώνονταν από τους Ες-Ες γρήγορα και μεθοδικά". Αντίστοιχη είναι και η εικόνα που διέσωσε ο πολιτικός κρατούμενος Οιγκεν Κόγκον στην κλασική πλέον αφήγησή του για το Μπούχενβαλντ: "Τον Οκτώβριο του 1938, οι ομοφυλόφιλοι αναγκάστηκαν να δουλεύουν στο λατομείο. Το γεγονός αυτό απέδειξε ότι επρόκειτο για το χαμηλότερο στρώμα του στρατοπέδου – και μάλιστα τα πιο δύσκολα χρόνια. Στα ανθρώπινα φορτία που επρόκειτο να σταλούν στα στρατόπεδα της εξόντωσης (Νορντχάουζεν, Νατσβάιλερ και Γκρος-Ρόζεν), οι ομοφυλόφιλοι κατείχαν το υψηλότερο αναλογικά ποσοστό, καθώς το στρατόπεδο είχε την κατανοητή τάση να ξεκαθαρίσει όλα εκείνα τα στοιχεία που θεωρούνταν μικρότερης αξίας ή και άχρηστα. Αν υπήρχε έστω και μια πιθανότητα να τους σώσει κάτι, αυτό ήταν μια μιαρή σχέση μέσα στο στρατόπεδο. Αλλά κι αυτό μπορούσε να θέσει τη ζωή τους σε ακόμη μεγαλύτερο κίνδυνο. Στην πραγματικότητα, το πρόβλημά τους ήταν άλυτο και όλοι σχεδόν χάθηκαν".
Τα ιατρικά πειράματα ήταν, τέλος, ένας ακόμη σοβαρός λόγος που οδήγησε στο θάνατο πολλούς ομοφυλόφιλους κρατουμένους. Πίσω από τις ανατριχιαστικές αυτές ψευδοϊατρικές επεμβάσεις κρύβονταν γιατροί που ανέλαβαν να θέσουν σε εφαρμογή την έμμονη ιδέα του Χίμλερ, σύμφωνα με την οποία ήταν εφικτό να "διορθωθούν οι άνδρες-σφάλματα της δημιουργίας", να επιστρέψουν στον ίσιο δρόμο της φύσης και να τεκνοποιήσουν άρια παιδιά. Στους οπαδούς της "θεωρίας" του Χίμλερ συγκαταλέγεται και ο Δανός Καρλ Φερνάετ που χρησιμοποίησε τους ομοφυλόφιλους του Μπούχενβαλντ για να τσεκάρει την παρανοϊκή ιδέα του για το πώς θα μπορούσαν να μετατραπούν σε "αρσενικούς Αριους" οι "παρεκκλίνοντες με το ροζ τρίγωνο": το 1944, πολλοί κρατούμενοι υποβλήθηκαν σε ευνουχισμό και στη συνέχεια βομβαρδίστηκαν με ανδρικές ορμόνες προκειμένου να γίνουν "φυσιολογικοί" άνδρες.
Θύματα πολέμου και ειρήνης
Βγαίνοντας από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι ελάχιστοι επιζήσαντες ομοφυλόφιλοι κρατούμενοι βρέθηκαν σε έναν κόσμο εχθρικό που δεν είχε την παραμικρή πρόθεση να τους συμπεριλάβει στα θύματα του ναζισμού. Η γερμανική νομοθεσία όριζε ούτως ή άλλως ρητά ότι οι ομοφυλόφιλοι τέως κρατούμενοι έπρεπε να αντιμετωπιστούν ως παραβάτες του κοινού ποινικού δικαίου. Η Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία κατήργησε τη ναζιστική εκδοχή της παραγράφου 175 το 1967 και η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας την τροποποίησε σε δύο φάσεις, το 1969 και το 1973. Εως τότε, δεκαετίες μετά τον πόλεμο, οι κρατούμενοι με το ροζ τρίγωνο κινδύνευαν να κατηγορηθούν -και να τιμωρηθούν- για τον ίδιο λόγο που τους οδήγησε κάποτε στα στρατόπεδα του θανάτου.
Είναι σήμερα γνωστό ότι, αμέσως μετά την ήττα του Τρίτου Ράιχ, αμερικανοί και βρετανοί δικαστές των στρατευμάτων κατοχής στη Γερμανία έκριναν ότι το διάστημα της κράτησης των ομοφυλόφιλων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν έπρεπε να υπολογιστεί ως φυλάκιση και να προσμετρηθεί στην ποινή τους. Αν, για παράδειγμα, κάποιος είχε καταδικαστεί σε φυλάκιση οκτώ ετών, παρέμεινε πέντε χρόνια στη φυλακή και στη συνέχεια μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο για τρία χρόνια, έπρεπε τώρα να επιστρέψει για τρία ακόμη χρόνια στη φυλακή. Υπάρχουν επίσης μαρτυρίες για τις ηθικοπλαστικές διαλέξεις στις οποίες αμερικανοί ανώτεροι αξιωματικοί υπέβαλαν τους απελευθερωμένους ομοφυλόφιλους κρατούμενους, εξηγώντας τους ότι η "ανήθικη συμπεριφορά" τους συνιστά και στις Ηνωμένες Πολιτείες ποινικά κολάσιμη πράξη.
Ούτε ένας από τους επιζήσαντες γερμανούς ομοφυλόφιλους κρατουμένους δεν επρόκειτο να συμπεριληφθεί στα "επίσημα" θύματα του ναζισμού και να αποζημιωθεί για την περίοδο που έζησε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η ίδια ακριβώς τύχη περίμενε και τη δεύτερη μεγάλη ομάδα κρατουμένων με το ροζ τρίγωνο, εκείνους που προέρχονταν από την Αυστρία. Εξαιρετικά εύγλωττη είναι η περίπτωση του Αυστριακού Γιόζεφ Κ., του ανθρώπου στον οποίον οφείλουμε την πρώτη μαρτυρία για την εμπειρία των ομοφυλόφιλων κρατουμένων. Μετά την απελευθέρωσή του, ο Γιόζεφ Κ. συνειδητοποίησε σύντομα ότι μόνον αν άλλαζε το τρίγωνό του από ροζ σε κόκκινο, αν δηλαδή δήλωνε ψευδώς ότι υπήρξε πολιτικός κρατούμενος, είχε ελπίδες να αντιμετωπιστεί σοβαρά η υπόθεσή του. Το ίδιο τον συμβούλευαν και οι υπεύθυνοι των κομμάτων, προσφέροντάς του την υποστήριξή τους με αντάλλαγμα την κομματική τους ταυτότητα. Ούτως ή άλλως, ο νόμος για την προστασία των θυμάτων που ψηφίστηκε από το αυστριακό κοινοβούλιο το 1947 προέβλεπε τη χορήγηση αποζημίωσης μόνο στους διωχθέντες για φυλετικούς, πολιτικούς και θρησκευτικούς λόγους.
Στα 1988, πεντηκοστή επέτειο του "Ανσλους" (της προσάρτησης της Αυστρίας), το αυστριακό κοινοβούλιο απέρριψε επερώτηση των Πρασίνων και της Πρωτοβουλίας Ομοφυλοφίλων (HOSI) που ζητούσε να συμπεριληφθούν και οι ομοφυλόφιλοι στα θύματα του ναζισμού. Το αίτημα αρνήθηκαν να στηρίξουν και οι τρεις αναγνωρισμένοι σύλλογοι θυμάτων του ναζισμού που πρόσκεινται στο σοσιαλδημοκρατικό, το λαϊκό και το κομμουνιστικό κόμμα. Ο Γιόζεφ Κ. συνέχισε τις προσπάθειές του, ζητώντας αυτή τη φορά να του αναγνωριστούν ως συντάξιμα τα χρόνια που πέρασε στα στρατόπεδα. Πέθανε στις 15 Μαρτίου του 1994, χωρίς να να έχει αποζημιωθεί για τα χρόνια της κράτησής του στο Ζαξενχάουζεν και το Φλόσενμπιργκ.
Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο
Ο νεαρός Αυστριακός Γιόζεφ Κ. συνελήφθη από την Γκεστάπο ως ομοφυλόφιλος στα 1939, καταδικάστηκε σε εξάμηνα καταναγκαστικά έργα και στη συνέχεια στάλθηκε στα στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζαξενχάουζεν και Φλόσενμπιργκ, όπου παρέμεινε ως το 1945. Τα χρόνια που ακολούθησαν, ο Γιόζεφ Κ. αγωνίστηκε για την αποκατάσταση των ομοφυλόφιλων κρατουμένων, αλλά συνάντησε την άρνηση τόσο των κομμάτων όσο και των οργανώσεων των θυμάτων του ναζισμού. Από το 1965 ως το 1967, ο Γιόζεφ Κ. αφηγήθηκε την εμπειρία του στο συμπατριώτη του Χάιντς Χέγκερ (ψευδώνυμο του Χανς Νόιμαν), ο οποίος την κατέγραψε σε βιβλίο με τον τίτλο "Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο". Το βιβλίο εκδόθηκε το 1972, ύστερα από πολύχρονες προσπάθειες του συγγραφέα του. Το σύντομο απόσπασμα που ακολουθεί αποτελεί μικρό δείγμα της μαρτυρίας του Γιόζεφ Κ. που κυκλοφορεί για πρώτη φορά στα ελληνικά:
Δουλειά μας (σημ. στο στρατόπεδο Ζαξενχάουζεν) ήταν να κουβαλάμε με το καρότσι χώμα και λάσπη, πίσω από τα ήδη στημένα στόχαστρα του σκοπευτηρίου, για να σηκώσουμε ένα λόφο που θα εμπόδιζε τις σφαίρες. Στην αρχή όλα πήγαιναν καλά. Εμείς κουβαλούσαμε το χώμα με το καρότσι και σιγά-σιγά σχηματιζόταν ένας χωμάτινος τοίχος. Ωστόσο, σε λίγες κιόλας μέρες κι ενώ δεν είχαμε ακόμη τελειώσει με το κουβάλημα, ήρθαν ομάδες Ες-Ες στο σκοπευτήριο για άσκηση. Εμείς φυσικά αρνηθήκαμε να δουλέψουμε κατά τη διάρκεια της άσκησης για να μη μας πετύχουν οι σφαίρες. Οι κάπο όμως και οι Ες-Ες μάς ανάγκασαν να συνεχίσουμε, σπάζοντάς μας στο ξύλο και απειλώντας με μαστίγωμα. Τώρα οι σφαίρες σφύριζαν ανάμεσά μας και πολλοί σύντροφοί μου έπεφταν στο έδαφος, άλλοι απλώς τραυματισμένοι, άλλοι ήδη νεκροί. Σύντομα διαπιστώσαμε ότι οι Ες-Ες το διασκέδαζαν πιο πολύ να ρίχνουν πάνω στους κρατούμενους παρά στους στόχους και ότι έβαζαν σημάδι κατευθείαν τους εργάτες με τα καρότσια.
Κάθε πρωί ξεκινούσαμε για τη δουλειά γεμάτοι φόβο και αγωνία, ξέροντας με σιγουριά ότι και σήμερα κάποιοι από μας θα σκοτωνόντουσαν. Το μόνο που δεν ξέραμε ήταν το ποιος. [...] Την εντολή της ναζιστικής κυβέρνησης για ολοκληρωτική εκκαθάριση των ομοφυλόφιλων από το Ράιχ, "των εκφυλισμένων του γερμανικού λαού", για την εξόντωση και την εξαφάνισή τους, εκτελούσαν κατά γράμμα και με σαδιστική ικανοποίηση οι ναζί μπάτσοι, οι Ες-Ες. Δεν ήθελαν όμως να μας εξοντώσουν στα γρήγορα. Όχι. Έπρεπε να πεθάνουμε άγρια και σκληρά από την πείνα και τα καταναγκαστικά έργα, από τις κακουχίες και τα βασανιστήρια.
Για δυο ολόκληρες μέρες κατάφερα σαν από θαύμα να βγω αλώβητος ενώ οι σφαίρες της άσκησης έπεφταν γύρω μου σαν βροχή. Μετά μου πρότεινε ένας "πράσινος" κάπο να με βάλει απλώς να γεμίζω τα καρότσια και να μην κουβαλάω πια, αν δεχόμουν να γίνω ο φίλος του και να πηγαίνω με τα νερά του. Έτσι δεν θα έπαιζα πια τη ζωή μου κορόνα-γράμματα από τις σφαίρες των Ες-Ες σκοπευτών στον χωμάτινο τοίχο. Δίστασα για λίγο, αλλά τελικά δέχτηκα, γιατί η θέλησή μου για ζωή ήταν πολύ πιο δυνατή από κάθε αίσθημα ηθικής και ακεραιότητας χαρακτήρα. Κι όποιος θέλει ας με καταδικάσει. Η θέα των νεκρών και των βαριά τραυματισμένων συγκρατούμενών μου, όπως και να 'χει το πράγμα, μου είχε προκαλέσει σοκ. Επιπλέον φοβόμουν. Φοβόμουν τρομερά. Γιατί να μην εκμεταλλευτώ μια ευκαιρία που με υποβίβαζε μεν ως άνθρωπο, μου έσωζε όμως τη ζωή;
ΣΤΟ ΟΡΙΟ
1871. Η παράγραφος 175 ("περί σοδομισμού") του Πρωσικού Ποινικού Κώδικα τίθεται σε ισχύ σε ολόκληρο το Δεύτερο Ράιχ ποινικοποιώντας την ανδρική ομοφυλοφιλία.
1897-1921. Ο εβραίος και ομοφυλόφιλος ερευνητής Μάγκνους Χίρσφελντ ιδρύει την Επιστημονική-Ανθρωπιστική Επιτροπή με στόχο την επιστημονική μελέτη και την απενοχοποίηση της ανθρώπινης σεξουαλικής συμπεριφοράς, καθώς και την κατάργηση της παραγράφου 175. Τη σχετική αίτηση προς το Ράιχσταγκ υπογράφουν, μεταξύ άλλων, ο Α. Αϊνστάιν, ο Χ. Χέσε, ο Κ. Γιάσπερς, η Κ. Κόλβιτς, ο Ρ. Μ. Ρίλκε, ο Τ. Μαν, ο Α. Μπέμπελ και ο Κ. Κάουτσκι. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα εκπονούνται εκατοντάδες πρωτοποριακές μελέτες, πολλές από τις οποίες βασίζονται σε ερωτηματολόγια που μοιράζονται σε διάφορες πληθυσμιακές ομάδες. Από το 1920 σημειώνονται δολοφονικές απόπειρες κατά του δόκτορα Χίρσφελντ.
1928-1929. Οι εθνικοσοσιαλιστές διατυπώνουν τη θέση ότι "κάθε ομοφυλόφιλος είναι εχθρός μας" και ότι "ο γερμανικός λαός θα επιζήσει μόνον αν διατηρήσει τον ανδρισμό του". Η μεταρρύθμιση που θα καταργούσε την παράγραφο 175 αναβάλλεται επ' αόριστον λόγω της οικονομικής κρίσης.
1933. Ο Μάγκνους Χίρσφελντ αναδεικνύεται σε έναν από τους πρώτους στόχους των ναζιστών μετά την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Το Ινστιτούτο Σεξουαλικών Ερευνών που είχε ιδρύσει το 1928 στο Βερολίνο καταστρέφεται ολοσχερώς στις 6 Μαϊου. Ρίχνονται στην πυρά πολύτιμες συλλογές βιβλίων και φωτογραφιών.
1934. Στις 28 Ιουνίου, τη "Νύχτα των μεγάλων μαχαιριών", ο Χίτλερ διατάσσει τη μαζική δολοφονία των βασικών συνεργατών του Ερνστ Ρεμ, επικεφαλής των Ταγμάτων Εφόδου (SA). Ο Ρεμ εκτελείται δύο ημέρες αργότερα. Η σφαγή εμφανίζεται ως επιχείρηση κάθαρσης του καθεστώτος από τα "ομοφυλόφιλα γουρούνια". Το φθινόπωρο σημειώνεται το πρώτο κύμα συλλήψεων ομοφυλόφιλων και η Γκεστάπο διατάσσει τα αστυνομικά τμήματα να καταρτίσουν καταλόγους με ονόματα ομοφυλόφιλων ανδρών. Στις 26 Οκτωβρίου ιδρύεται ειδικό τμήμα της Γκεστάπο για τις εκτρώσεις και την ομοφυλοφιλία υπό τον λοχαγό των Ες-Ες Γιόζεφ Μάισινγκερ.
1935-1936. Η παράγραφος 175 γίνεται ακόμη αυστηρότερη, επιτρέποντας στα δικαστήρια να καταδικάζουν με ευκολία τους υπόπτους για ομοφυλοφιλία. Η δίωξη των ομοφυλόφιλων εντάσσεται πλέον στο πλαίσιο της "φυλετικής πολιτικής". Οι διώξεις κατά καθολικών ιερέων βασίζονται και στην κατηγορία της ομοφυλοφιλίας. Ιδρύεται το Ινστιτούτο Φυλετικής Υγιεινής και Βιολογίας με στόχο τη μελέτη των "επικίνδυνων" πληθυσμιακών ομάδων. Ο Χίμλερ διακηρύσσει ότι οι ομοφυλόφιλοι συνιστούν κίνδυνο για τη γερμανική φυλή. Ιδρύεται το Ομοσπονδιακό Γραφείο Ασφαλείας για την Πάταξη της Έκτρωσης και της Ομοφυλοφιλίας.
1937. Σε μυστική ομιλία του ενώπιον των ανώτατων στελεχών των Ες-Ες, ο Χίμλερ ισχυρίζεται ότι όλοι οι ομοφυλόφιλοι πρέπει να "εκκαθαριστούν". Όσοι από τους Ες-Ες συλληφθούν ως ομοφυλόφιλοι πρέπει να σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και να "πυροβοληθούν την ώρα που θα επιχειρήσουν να αποδράσουν".
1938. Διαταγή του Χίμλερ ορίζει ότι οι άνδρες που καταδικάστηκαν ως ομοφυλόφιλοι μπορεί να στέλνονται κατ' ευθείαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Δύο χρόνια αργότερα, η μεταφορά τους σε στρατόπεδο κρίνεται υποχρεωτική.
1939. Στη "στατιστική εγκλήματος" του Κεντρικού Γραφείου Ασφαλείας καταγράφονται τα ονόματα 33.000 ομοφυλόφιλων Γερμανών. Στις 9 Σεπτεμβρίου στέλνεται στο στρατόπεδο Μαουτχάουζεν η πρώτη ομάδα ομοφυλόφιλων από την Αυστρία.
1941. Νέες ρυθμίσεις για τους "παρεκκλίνοντες εγκληματίες" ορίζουν την ποινή του θανάτου για όσους "θέτουν σε κίνδυνο την υγεία του γερμανικού λαού". Μία από τις θιγόμενες κατηγορίες είναι οι ομοφυλόφιλοι. Νέα συμπληρωματική διάταξη που θα προστεθεί στα 1942 προβλέπει ρητά τη θανατική ποινή για κάθε άνδρα που εμπλέκεται σε σεξουαλική σχέση με άτομο του ίδιου φύλου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ
Χάιντς Χέγκερ, "Οι άντρες με το ροζ τρίγωνο. Η μαρτυρία ενός ομοφυλόφιλου από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης (1939-1945)" (μετάφραση Ρίτσα Δεκαβάλλα, εισαγωγή Ρουμπίνη Ζαρκάδη, εκδόσεις Μαύρη Λίστα, Αθήνα 2000). Η συγκλονιστική μαρτυρία ενός ομοφυλόφιλου κρατουμένου για την εμπειρία του στα στρατόπεδα συγκέντρωσης Ζαξενχάουζεν και Φλόσενμπιργκ που έσπασε πρώτη την απόλυτη σιωπή που κάλυπτε επί δεκαετίες τα βιώματα των κρατουμένων με το ροζ τρίγωνο. Εξαιρετικά αποκαλυπτικές οι πληροφορίες για την άτυπη διοικητική δομή που σχηματιζόταν στο εσωτερικό των στρατοπέδων από τους ίδιους τους κρατουμένους, επιτρέποντας σε κάποιους από αυτούς να εξουσιάζουν τους συντρόφους τους.
ΔΕΙΤΕ
Μπεντ (Bent) του Σον Ματίας (1997). Ταινία βασισμένη στο ομότιτλο θεατρικό του Μάρτιν Σέρμαν (1979), το οποίο είχε αντλήσει αρκετά στοιχεία της υπόθεσής του από το βιβλίο του Χ. Χέγκερ: Δύο ομοφυλόφιλοι συλλαμβάνονται στο χιτλερικό Βερολίνο και στέλνονται σε στρατόπεδο συγκέντρωσης.
(Ελευθεροτυπία, 25/6/2000)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου